Ksylitol – co to jest?
Ksylitol to alkohol cukrowy, należy do grupy polioli. Odkryty w 1891 r., był stosowany jako środek słodzący w żywności od lat 60. XX wieku. Używany podczas II wojny światowej jako substytut cukru dla żołnierzy.
W niewielkich ilościach wytwarzany jest w organizmie jako produkt trawienia.
Ksylan, nie ksylitol występuje też w owocach i warzywach, z niego produkuje się ksylitol.
Powszechnie uważany za naturalny związek – zamiennik cukru 1.
Ksylitol jest białym, krystalicznym proszkiem, podobnym do cukru.
Stosowany jest jako dodatek do żywności pod numerem E 967. Można go spotkać w gumach do żucia, suplementach diety, lekach czy też paście do zębów.
Inne popularne alkohole cukrowe to: sorbitol, mannitol, erytrol.
Zobacz: CO ZAWIERAJĄ GUMY DO ŻUCIA?
Jak powstaje ksylitol?
Ksylitol został spopularyzowany jako naturalny cukier pochodzący z brzozy.
Na skalę przemysłową ksylitol wytwarza się w procesach chemicznych i biotechnologicznych.
Powstaje z ksylanu i hemiceluloz, np. z kolb kukurydzy 2. Ksyloza jest drugim najliczniejszym cukrem w lignocelulozie po glukozie.
Te polimery celulozowe hydrolizują się do ksylozy, a następnie katalitycznie uwodornia do ksylitolu. Katalizatorem zwykle jest nikiel 3, 4.
W procesie jest potrzebna wysoka temperatura i ciśnienie.
Inną metodą wytwarzania ksylitolu są procesy mikrobiologiczne, w tym procesy fermentacyjne i biokatalityczne w bakteriach, grzybach i komórkach drożdży, które wykorzystują fermentację pośrednią przez ksylozę w celu uzyskania wysokiej ilości ksylitolu 5, 6.
Wchłanianie przez organizm
Ogólnie poliole są wchłaniane przez dyfuzję bierną (transport substancji zgodnie z gradientem stężeń).
Proces ten jest stosunkowo powolny, nie powoduje więc skokowego wzrostu stężenia glukozy we krwi i wydzielania insuliny przez komórki β-trzustki 7.
W ograniczonych ilościach poliole mogą być spożywane przez osoby chorujące na cukrzycę.
Niski indeks glikemiczny, niskokaloryczny, nie powoduje wzrostu cukru we krwi
Ma niską kaloryczność – 2,4 kalorie/1 g, (cukier zwykły – 4 kalorie/1 g).
Indeks glikemiczny wynosi 7, dla sacharozy – 70.
Nie angażuje trzustki do produkcji insuliny, więc nie podnosi cukru we krwi 8, 9.
Porównano działanie glukozy i ksylitolu na organizm ludzki. Potwierdzono, że poliol nie podnosi cukru we krwi 10.
Jako substytut cukru nie zawiera witamin ani minerałów. Zawiera węglowodany, kalorie i wiele związków organicznych, które wpływają na organizm.
Bezpieczny i przyjazny dla jamy ustnej
W 1970 r. w Finlandii przeprowadzono badanie, oceniające skuteczność ksylitolu w redukcji płytki nazębnej.
Ksylitol został szeroko zbadany i zaakceptowany na całym świecie jako naturalny środek słodzący zatwierdzony przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) oraz Amerykańską Akademię Dentystyczną 11.
Zmniejsza ryzyko powstawania próchnicy
Liczne badania pokazują, że ksylitol, zastępując cukier lub dodając go do diety, może zmniejszyć próchnicę i próchnicę nawet o 30-85% 12, 13.
Ksylitol zmniejsza częstość występowania próchnicy zębów poprzez zwiększenie przepływu śliny i pH 14 oraz zmniejszenie liczby bakterii próchnicowych i periodontopatycznych ( Helicobacter pylori ), poziomów płytki nazębnej, zapalenia dziąseł i erozji zębów 15.
Spożywanie gumy do żucia z ksylitolu przez ≥ 3 tygodnie prowadzi zarówno do długotrwałego, jak i krótkotrwałego zmniejszenia próchnicy 16, 17.
Ksylitol jest lepszy w hamowaniu próchnicy niż sorbitol.
Okazało się, że jest obiecujący w ograniczaniu chorób próchnicy zębów, a także odwraca proces wczesnej próchnicy 18.
W tym badaniu piętnastomiesięczne dzieci otrzymywały syrop z ksylitolu lub syrop sorbitolowy przez 12 miesięcy. Syrop z ksylitolu skutecznie zapobiegał próchnicy w wczesnym dzieciństwie, podczas gdy sorbitol nie działał 19.
Badania z niskimi dawkami dziennymi ksylitolu są z reguły nieskuteczne w zapobieganiu próchnicy. Aby uzyskać korzystne działanie ksylitolu na paciorkowce, na występowanie płytki nazębnej i próchnicy ksylitol musi być spożywany trzy razy lub więcej dziennie, z dzienną dawką 5-6 gramów 20, 21.
Połączenie ksylitolu z chlorheksydyną hamowało paciorkowce bardziej, niż w przypadku stosowania samego ksylitolu lub chlorheksydyny 22.
Zapobiega nieprzyjemnemu zapachowi z ust
Halitoza jest infekcją bakteryjną, która powoduje, że nieprzyjemny zapach. Badanie wykazało, że ksylitol zmniejsza nieprzyjemny zapach z ust 23.
Ksylitol różni się od innych polioli, co jest oczywiste dla wszystkich ekspertów znających mikrobiologię. Ksylitol ma korzystny wpływ na florę jamy ustnej.
Inne:
Zwiększa produkcję śliny – co zmniejsza kwasowość, a to chroni szkliwo.
Zwiększa wchłanianie wapnia w układzie pokarmowym, co jest korzystne dla zębów i może również chronić przed osteoporozą 24.
Potrafi niszczyć złe bakterie w jamie ustnej i karmić dobre bakterie w jelitach 25.
Zrób własną pastę do zębów: ksylitol, olej kokosowy, szałwia, olejek eteryczny miętowy.
Gładka skóra
Może potencjalnie zwiększyć syntezę kolagenu i poprawiać siłę i gładkość skóry, gdy jest spożywany wewnętrznie, a nawet w celu poprawy gęstości kości przy długotrwałym stosowaniu 26.
Walczy z infekcjami ucha
Infekcje ucha są popularne szczególnie u dzieci.
Okazuje się, że ksylitol skutecznie pomaga zapobiegać infekcjom ucha.
W jednym badaniu z udziałem dzieci z nawracającymi infekcjami ucha, codzienne stosowanie słodzonej gumą do żucia ksylitolu zmniejszyło wskaźnik zakażenia o 40% 27.
Zagrożenia
Ksylitol jest dobrze tolerowany przez organizm ludzki jako słodzik, ale jego szybkość wchłaniania w jelicie cienkim jest bardzo mała.
Wiadomo, że nadmiar ksylitolu indukuje biegunkę osmotyczną, co wskazuje na to, że istnieje górna granica jej dawkowania, którą można tolerować 28.
Środek słodzący ksylitol może być zdrowszą alternatywą dla szkodliwego dla zdrowia cukru i substancji słodzących, takich jak aspartam, ale należy zachować ostrożność i spożywać go w małych dawkach.
Czy ksylitol można jeść bez ograniczeń?
Słodzik ksylitol zyskuje coraz większą popularność wśród konsumentów szukających słodzików o zerowej kaloryczności. Ale czy ksylitol jest bezpieczny?
Niestety odpowiedź nie jest jednoznaczna. Jeżeli dobrze tolerowany jest przez nas organizm nie ma powodu rezygnacji z niego. Jeżeli natomiast występują jakieś skutki uboczne należy ograniczyć jego spożycie.
Uwaga na zwierzęta
Kiedy psy zjedzą produkt zawierający ksylitol, jest on szybko wchłaniany do krwioobiegu, co powoduje silne uwalnianie insuliny z trzustki.
To szybkie uwalnianie insuliny powoduje gwałtowny i głęboki spadek poziomu cukru we krwi (hipoglikemii), efekt, który pojawia się w ciągu 10-60 minut od zjedzenia ksylitolu. Nieleczona hipoglikemia może zagrażać życiu 29.
Podsumowanie
Co wiemy na temat ksylitolu:
- Dobry smak bez nieprzyjemnego posmaku
- Pomaga zmniejszyć rozwój próchnicy
- Zmniejsza tworzenie się płytki nazębnej
- Zwiększa przepływ śliny, pomagając w naprawie uszkodzonego szkliwa zębów
- Zapewnia o jedną trzecią mniej kalorii niż cukier – około 2,4 kalorii na gram
- Może być przydatny jako alternatywa dla cukru dla osób chorych na cukrzycę
Na szeroką skalę jest produkowany dzięki procesom chemicznym, więc nie można powiedzieć, że to naturalny produkt. Obecnie jedyną negatywną stroną ksylitolu jest to, że nadmiar powoduje biegunki. Na pewno zaleca się spożywanie ksylitolu w umiarze. Trzeba pamiętać, że to jest też rodzaj słodzika.
