Olej palmowy – produkcja, środowisko
Olej palmowy okupiony jest złą sławą, głównie ze względów środowiskowych.
Jest olejem tropikalnym, rosnącym tylko niedaleko równika. Ten rejony obejmują obszary tropikalnych lasów deszczowych, bogatych w różnorodność biologiczną na kontynentach Azji, Afryki i Ameryki Południowej. Indonezja i Malezja są krajami, które produkują największe ilości oleju palmowego.
Na wyspach Sumatry i Borneo wycinane są ogromne ilości lasów deszczowych, a razem z nim wymierają gatunki zwierząt w bardzo szybkim tempie. Rozwój plantacji palmowych spowodował wylesienie i utratę naturalnych siedlisk, czyniąc wiele gatunków (orangutany sumatrzańskie, słonie i tygrysy) krytycznie zagrożonymi.
Z drugiej strony olej palmowy ma wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych – to czyni go bardzo użytecznym w różnych gałęziach przemysłu.
Ponadto, nadmierne spożycie kwasu palmitynowego (i innych tłuszczów nasyconych z wyjątkiem kwasu stearynowego) zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych 1.
Szeroko stosowany w przemyśle spożywczym ze względu na jego niższy koszt, wysoki wskaźnik stabilności oksydacyjnej, długi okres przydatności do spożycia i nieduże wytwarzania tłuszczów trans pod wpływem wysokiej temperatury.
Uprawa palm stanowi 38 % światowej podaży oleju roślinnego na świecie. Plantacje oleju palmowego są niezwykle wydajne – około 10 razy bardziej wydajne niż uprawa nasion soi i rzepaku, ponieważ wykorzystuje się owoce palmy i nasiona (tzw. jądro). Na hektar pól uprawnych plantacje palmy olejowej dostarczają 3-8 razy więcej oleju niż jakakolwiek inna roślinność w klimacie umiarkowanym lub tropikalnym.
W 2012 r. na przykład 56,2 mln ton oleju palmowego wyprodukowano z 17,24 mln hektarów. Z nasion rzepaku wyhodowanych z 36,4 milionów hektarów pozyskano jedynie 23,6 miliona ton oleju.
Średnia globalna wydajność 3,5 tony oleju palmowego na hektar 2.
Gdzie jest używany?
Zastosowanie jest bardzo szerokie:
– żywność
– kosmetyki
– leki i suplementy
– środki czystości
– biopaliwo
Grupy środowiskowe, takie jak Greenpeace i Friends of the Earth, sprzeciwiają się stosowaniu biopaliw z oleju palmowego, twierdząc, że wylesianie spowodowane przez plantacje palmy olejowej jest bardziej szkodliwe dla klimatu niż korzyści wynikające z przejścia na biopaliwo i wykorzystania palm jako pochłaniaczy dwutlenku węgla.
Większość oleju palmowego zawartego w produktach spożywczych powinniśmy unikać i nie ma tu żadnych niejasności. Niektóre produkty mają jednak specjalne oznaczenia.
Certyfikat RSPO zapewnia że wykorzystany do produkcji olej palmowy pochodzi z upraw nieprzyczyniających się do zubożenia wartości przyrodniczych oraz zapewnia poszanowanie prawa ludzi zamieszkujących tereny upraw palm olejowych.
Certyfikat RSPO wydawany jest na 5 lat, po których może być odnawiany.
Co roku odbywa się audyt sprawdzający, czy firma funkcjonuje zgodnie z wymogami, które wdrożyła na początku procesu.
Jeżeli już musisz kupić produkt z olejem palmowym, warto szukać takich oto oznaczeń.
Niektóre produkty dla dzieci, mają właśnie podobne oznaczenia, między innymi firma Hipp.
Olej palmowy a olej słonecznikowy – który lepszy w głębokim smażeniu?
Inną kwestią jest to, że olej palmowy zaczął być zastępowany olejem słonecznikowy. Czy to dobrze?
Ważny jest rozkład kwasów tłuszczowych:
OLEJ PALMOWY
nasycone kwasy tłuszczowe 50%
jednonienasycone kwasy tłuszczowe 40%
wielonienasycone kwasy tłuszczowe 10%
OLEJ SŁONECZNIKOWY
nasycone kwasy tłuszczowe 10%
jednonienasycone kwasy tłuszczowe 30%
wielonienasycone kwasy tłuszczowe 60%
Jeżeli olej słonecznikowy nie poddaje się wysokim temperaturom – to rzeczywiście może nieść wiele korzyści zdrowotnych. Kwasy tłuszczowe wielonienasycone są w przewadze około 60%, czyli bardzo dużo. To właśnie ich często brakuje w diecie, sprzyjają utrzymaniu poprawnego profilu lipidowego.
Wyniki badania wskazują, że olej palmowy, wysoko nasycona forma oleju roślinnego, może wywoływać zaburzenie metabolizmu lipidów w wątrobie przed wpływem na poziom lipidów w surowicy. Z drugiej strony wykazano, że olej słonecznikowy, wysoce nienasycony olej roślinny, jest dobrze metabolizowany w wątrobie 3.
Olej palmowy zawiera ~ 50% tłuszczów nasyconych, stosunkowo wysokie stężenie w porównaniu z innymi olejami roślinnymi 4.
Rozkład kwasów tłuszczowych wpływa też na trwałość podczas podgrzewania w wysokich temperaturach (smażeniu, smażeniu zanurzeniowym).
Smażenie zanurzeniowe dotyczy takich produktów jak:
– frytki
– chipsy
– pączki
– cebula w krążkach
– nuggetsy
lub smażenie w domu we własnym zakresie.
Kiedy oleje są ogrzewane w temperaturze 180 stopni C, ich struktura molekularna zmienia się w procesie utleniania, wytwarzając te związki chemiczne zwane aldehydami. Oleje roślinne, takie jak olej słonecznikowy, uwalniają duże ilości aldehydów w wysokich temperaturach. Nawet wdychanie dymów po rozgrzaniu tych olejów oznacza spożywanie aldehydów.
Im dłuższe ogrzewanie olejów, takie jak słonecznikowy i kukurydziany, tym więcej wytwarzają aldehydów.
Spożywanie lub wdychanie aldehydów, nawet w niewielkich ilościach, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób serca i nowotworów 5.
Olej palmowy jest znacznie stabilniejszy oksydatywnie od wielu dostępnych olejów, między innymi słonecznikowego i sojowego 6.
Ponadto, podgrzewanie oleju palmowego wywołuje mniejsze stężenie aldehydów w porównaniu do oleju słonecznikowego 7, 8, 9.
Podsumowując, olej palmowy jest szeroko wykorzystywany w różnych gałęziach przemysłu, lecz środowisko niezwykle na tym cierpi. Jeżeli nie możemy unikać całkowicie oleju palmowego, to szukajmy specjalnych oznaczeń, które nie przyczyniają się do zubożania lasów deszczowych i gatunków tam zamieszkujących.
