Napoje energetyzujące
Zadaniem napoju energetyzującego jest pobudzenie w sporadycznych przypadkach, np.: nadmiernej pracy umysłowej, aktywności fizycznej lub w czasie długiej podróży, kiedy nie ma czasu na naturalny odpoczynek. Jednak reklamy często namawiają młodzież do korzystania z napoju energetyzującego, jako środek, który być może pomoże w nauce lub ze względu na panującą modę. Statystyki pokazują, że młodzi ludzie – młodzież licealna, studenci, najczęściej korzystają z napojów energetyzujących (od 30% do 50% dzieci i młodzieży) 1, 2.
Pierwszy napój o nazwie Lipovitan był wytwarzany w Japonii w latach 60. Zawierał dwa składniki 2-3 g tauryny i 300 mg argininy 3. Następnie napój sprowadzono do Stanów Zjednoczonych i w roku 1997 został wyprodukowany Red Bull. Szybko znalazły swoich odbiorców i stałych klientów. Według badań w Polsce 60% konsumentów kupuje regularnie Energy drinki 4.
Napoje energetyzujące powstały na wzór kawy, podobnie jak ona, puszka 250 ml zawiera około 80 mg kofeiny.
Napoje energetyzujące często myli się z napojami energetycznymi używanymi przez sportowców, tzn. izotonikami, które nawadniają wycieńczony organizm oraz uzupełniają elektrolity.
Skład napojów energetyzujących
Napoje energetyzujące to napoje bezalkoholowe, mogą być gazowane lub nie.
Napoje energetyzujące mają w składzie głównie kofeinę, ale też można znaleźć inne substancje biologicznie aktywne: inozytol, glukuronolakton, karnitynę, taurynę, guaranę. Dodatkowo ekstrakty roślinne żeń-szeń, miłorząb japoński.
W napojach energetyzujących można znaleźć również witaminy B6 oraz B12, biorące udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczy i białek. Witaminy wspomagają układ nerwowy, działają pobudzająco, przeciw zmęczeniu. Istotnym elementem w składzie jest glukoza i sacharoza, która dodaje energii 5, 6.
Z drugiej strony istnieje zdanie, że nie ma niezbitych dowodów na to, że składniki inne niż kofeina robią to, co deklarują producenci 7.
Kofeina – główny składnik większości Energy drinków, rozszerza naczynia krwionośne, stymulując mózg, zwiększają koncentrację, poprawiając pamięć
Glukuronolakton – substancja aktywna, wytwarzany przed organizm z glukozy, może zwiększać koncentrację, skracać czas reakcji
Inozytol – substancja aktywna, bierze udział w metabolizmie tłuszczów i cholesterolu
Aminokwasy – tauryna, karnityna, wytwarzana w organizmie, pełnią wiele funkcji w organizmie
Cukier – główne źródło energii w Energy drinku, dodatkowo wykazano, że glukoza wzmacnia działanie kofeiny. Główne cukry to: glukoza, sacharoza, syrop kukurydziany 8
Witaminy z grupy B – m.in. stymulują układ nerwowy, działają pobudzająco
Ekstrakty ziołowe – guarana – posiada dodatkowe dawki kofeiny, żeń-szeń – możliwe, że poprawia funkcjonowanie mózgu, miłorząb japoński – stymuluje krążenie krwi
Wybrany napój energetyzujący Ilość kofeiny w 100ml
Burn 37
BE Power 33
Black 32
Blow 32
Green up 31
Tiger 30
Red bull 30
N-gine Mojito 29
Adrenaline 29
NE w tabletkach musujących
Power Loading 31
Plusssz Active 30
Inne napoje dla porównania
Kawa 40
Pepsi cola 10
Coca cola 9
Cola 8
Kawa „bezkofeinowa” Poniżej 3
Skład napojów energetyzujących jest podobny do siebie, ilość kofeiny wynosi około 30 mg/100 ml w napoju. Zawartość tego związku w napoju energetyzującym (250 ml) jest zbliżona do filiżanki kawy, dostarcza około 80 mg kofeiny. Dobrze wiedzieć, że kofeina zawarta jest również w kawie, herbacie, czekoladzie, napojach gazowanych oraz preparatach farmaceutycznych. Więc łatwo przekroczyć dawkę substancji aktywnych niebezpieczną dla zdrowia. Niektóre dane mówią, że przy spożyciu 200 mg kofeiny występują objawy przedawkowania 11.
Niektóre dane mówią, że przy spożyciu 200 mg kofeiny występują objawy przedawkowania.
Liczne badania potwierdzają, że napoje energetyzujące poprawiają wydajność mózgu 12, 13, 14. To za sprawą kofeiny i cukru, które poprawiają pamięć, skracają czas reakcji, zmniejszają zmęczenie umysłowe.
Udowodniono, że Red Bull zmniejsza senność podczas długotrwałej jazdy samochodem 15, 16.
Niestety również wykazano, że Energy drink może negatywnie wpływać na jakość snu: skraca czas snu, wywołuje niespokojny sen 17.
Kofeina i cukier spożywane w nadmiernych ilościach mogą powodować szereg niekorzystnych skutków dla zdrowia a nawet życia 18. Zarejestrowano nawet przypadki śmiertelne po spożyciu 3 (250 ml) napojów energetyzujących 19.
Zgodnie z polskim prawem napoje zawierające więcej niż 150 mg/l powinny mieć informację „wysoka zawartość kofeiny”. Nie jest wymagane podanie skutków spożycia substancji aktywnych (np. kofeina, inozytol). Co może mieć poważne konsekwencje zdrowotne w przypadku regularnej i nadmiernej konsumpcji napojów.
Jakie niebezpieczeństwa może nieść spożywanie Energy drinków?
Napoje energetyzujące a choroby serca
Osoby z chorobami sercowo-naczyniowymi powinny szczególnie uważać na dostarczanie energii za pomocą takich napojów.
Jak podają amerykańskie statystyki karetki ratunkowe wyjeżdżają około 20 000 razy rocznie do przypadków związanych ze spożyciem napojów energetyzujących 20.
Napoje energetyzujące mają przede wszystkim niekorzystny wpływ na mięsień sercowy 21.
W badaniu wśród młodych, zdrowych ochotników wykazano wzrost kurczliwości serca po spożyciu kofeiny i tauryny z napoju energetyzującego. Zmiany skurczliwości serca mogą wywołać arytmie. Energy drinki nie są zalecane dla osób z tą chorobą 22.
W innych badaniach napój powodował podwyższenie ciśnienia skurczowego i rozkurczowego oraz niższą prędkość przepływu krwi w mózgu 23, 24, 25.
Grupą, która często spożywa napoje energetyzujące są studenci oraz młodzież. Zauważyli pobudzenie, ale także skutki uboczne, takie jak: kołatanie serca, drżenie rąk, bezsenność, drażliwość 26. Badania potwierdzają, że przedawkowanie kofeiny może wywoływać dodatkowo nadciśnienie, wymioty, a w tragicznych przypadkach nawet śmierć 27.
Opisano przypadek młodego, zdrowego chłopca, który miał zawał serca po wypiciu Energy drinka 28, 29.
Napoje energetyzujące a alkohol
Napoje często są mieszane z alkoholem, co może mieć poważne skutki zdrowotne. W badaniu nad zwierzętami wykazano, że napój energetyzujący może wzmacniać działanie alkoholu. Napój zwiększył aktywność ruchową, ale spowodował gorszą koordynację oraz wzrosły zachowania lękowe 30.
W polskim badaniu, w którym uczestniczyło 120 studentów napoje energetyzujące konsumowało 75% badanych, część z nich spożywała je sporadycznie w czasie wytężonej pracy umysłowej. Mimo świadomości, że nie powinno się łączyć napoju z alkoholem, połowa badanych spożywała mieszankę 31.
W innym badaniu ponad 3/4 respondentów deklarowało konsumpcje takiego niebezpiecznego połączenia 32.
W badaniu amerykańskim na 496 osobach udowodniono, że 51% studentów spożywa więcej niż jeden napój miesięcznie. Głównie po to, by dostarczyć organizmowi zastrzyk energii. Po spożyciu więcej niż jeden napój zauważali kołatanie serca oraz bóle głowy. Ponad 50% stosowało połączenie Energy drinka z alkoholem 33.
Spożywanie mieszanki alkoholowo-energetyzującej powoduje szybkie upojenie alkoholowe w porównaniu do spożywania samego alkoholu, może to prowadzić do zatrucia organizmu 34, 35.
Osoby regularnie konsumujące Energy drinki mają tendencję do spożywania większych ilości alkoholu, a to prowadzi do uzależnień. Co ciekawe, jeżeli konsument nawet nie zmiesza go z alkoholem, tylko pije oddzielnie. Zjawisko to występuje dzięki neurofarmakologicznym zdolnościom kofeiny 36.
Zbadano zależność zachowań samobójczych amerykańskich żołnierzy na spożycie alkoholu z napojem energetyzującym. Ci, którzy spożywali Energy drinki częściej dokonywali samobójstwa, a ci, którzy łączyli alkohol z Energy drinkiem jeszcze częściej 37.
Napoje energetyzujące a otyłość
Ze względu na dużą zawartości cukru około 30 gram na puszkę (250 ml), regularne spożywanie tych napojów może zwiększyć efekty nadwagi i otyłości. Jeżeli przyjąć, że łyżeczka ma 5 gram to puszka zawiera 6 łyżeczek cukru. To dodatkowa bomba kaloryczna w codziennej diecie. Można sobie wyobrazić, jak smakuje szklanka herbaty z taka ilością cukru 38, 39. Dodatkowo autorzy badania sugerują, że wysokie spożycie kofeiny przyczynia się do obniżenia wrażliwości na insulinę 40.
A to zwiększa ryzyko zachorowań na cukrzycę typu 2 41.
W badaniach prowadzonych w USA potwierdzono, że nadmierne picie napojów gazowanych oraz energetyzujących zmienia pH w jamie ustnej na kwaśny, co skutkuje zwiększeniem wrażliwości zębów i występowanie próchnicy 42.
Jakie inne zagrożenia można zaobserwować?
W Stanach Zjednoczonych liczba wizyt w oddziałach ratowniczych związanych ze spożyciem napojów energetyzujących wzrosła 5–krotnie! 43.
Efekty neurologiczne i psychologiczne
Przedawkowanie kofeiną może nastąpić już po pobraniu 200 mg. Objawiać się to może niepokojem, bezsennością, skurczami mięśni, zaburzeniami jelitowymi 44. Po pobraniu 300 mg mogą pojawić się halucynacje 45.
Opisano nawet przypadek, gdzie po spożyciu napoju energetyzującego zawierającego taurynę pacjent zachorował na rumień wielopostaciowy. Wykluczono inne przyczyny, które mogłyby spowodować chorobę. Rumień wielopostaciowy łagodny na ogół jest niegroźny, lecz istnieje forma groźniejsza i w niektórych przypadkach może powodować nawet śmierć 46.
Istnieją też przypadki występowania padaczki po spożyciu energetyka. Trzeba pamiętać, że kofeina i tauryna to substancje psychoaktywne, które mogą prowadzić do zmian w przekaźnikach nerwowych 47.
Zdarzają się przypadki śmierci. Mężczyzny zmarł po nadmiernym spożyciu energetyka. 28 mężczyzna wypił 3 puszki 250 ml napoju energetyzującego. Wystąpiło u niego kołatanie serca, mdłości, później stracił przytomność. Po 3 dniach hospitalizacji zmarł 48.
Inny mężczyzna po wypiciu około 7-8 puszek, uprawiając aktywność fizyczną, również poniósł śmierć 49.
Napoje energetyzujące nie powinny być łączone z niektórymi farmaceutykami, np. leki przeciwbólowe mogą wzmacniać działanie napojów, a leki uspokajające działają słabiej.
Na opakowaniach powinna być informacja mówiąca o niekorzystnym działaniu napoju i zagrożeniach jakie może nieść. Konsumenci powinni być bardziej świadomi niebezpieczeństwa, szczególnie rodzice, którzy pozwalają pić Energy drinki swoim dzieciom. Należy pamiętać, że młody organizm potrzebuje dużo mniej ilości substancji aktywnych, niż jest to wykazane na opakowaniu.
Napoje energetyzujące a wyniki sportowe
Kilka autorów badań udowodniło, że Energy drinki zwiększają wytrzymałość i wydajność organizmu 50, 51. Można to przypisać kofeinie i węglowodanom. Istniejące dane dowodzące, że dawka kofeiny w napojach energetyzujących jest niewystarczająca, aby poprawić skuteczność nerwowo-mięśniową. Wreszcie nie jest jasne, czy napoje energetyzujące są optymalnym nośnikiem dostarczającym kofeinę. Czy dawki są na tyle wysokie, by poprawić skuteczność nerwowo-mięśniową?
W badaniu, w którym wzięli udział biegacze nie wykazano istotnych różnic po spożyciu napojów energetyzujących. Wyniki nie pokazały zwiększenia wydajności w organizmie sportowca. Zauważono natomiast wzrost ciśnienia skurczowego 52.
W innych badaniach napoje również nie poprawiły wydajności wykonywanych ćwiczeń 53, 54, 55.
Ale w innym badaniu, w którym wzięły udział siatkarki, napoje energetyzujące poprawiły ich sprawność fizyczną 56.
Jeżeli chcesz wzbogacić swoją dietę w suplementy, by zwiększyć wydajność ćwiczeń, lepiej skonsultuj się z lekarzem lub wybieraj sprawdzone preparaty.
Napoje energetyzujące a dzieci i kobiety w ciąży, karmiące
Bardzo mała wiedza wśród młodzieży na temat tych szkodliwości napojów może wywołać poważne konsekwencje 57, 58, 59.
Rozwijające się młode organizmy łatwo mogą uzależnić się od kofeiny zawartej w napojach 60.
Tylko dzięki 1 puszce (250 ml) dziecko może łatwo przekroczyć codzienną dawkę substancji aktywnych, co skutkuje wymieniowymi wcześniej zagrożeniami (m.in. drgawki, wymioty, drżenie rąk). Udowodniono, że dzienna dawka kofeiny, przekraczająca 3 mg/ kg masy ciała wywołuje nerwowość, bóle brzucha, nadpobudliwość.
Kobiety w ciąży również powinny uważać na spożywanie kofeiny. Występuje u nich spowolniony metabolizm kofeiny, a to wydłuża jej działanie. Bardzo niebezpieczne jest spożycie dawki 300 mg dziennie, co może przyczynić się m.in. do poronień, wcześniejszych urodzeń 61.
W badaniu, w którym wzięły udział młode osoby (18-22 lat) wykazano, że nadmierna konsumpcja napojów energetyzujących może spowalniać metabolizm tłuszczów, a w dłuższym okresie powodować otłuszczenie organizmu 62, 63.
Obawy ze spożywania Energy drinków spowodowały, że niektóre kraje rozważają zaraz sprzedaży napojów mający wysokie ilości kofeiny. W Polsce na razie musi być zamieszczona informacja o wysokiej zawartości kofeiny. Tylko na Litwie zakazano sprzedaży tych napojów osobom poniżej 18. roku życia.
Podsumowanie
Skoro tyle niebezpieczeństw wynika ze spożywania Energy drinków, to dla kogo tak naprawdę są przeznaczone?
Niebezpieczeństwa wynikają głównie z dużej ilości substancji aktywnych, takich jak kofeina. 1 puszka (250 ml) zawiera około 80 mg kofeiny, czyli tyle co filiżanka kawy. Można przyjąć, że to dawka bezpieczna.
Problem się pojawia, kiedy napój jest spożywany kilka razy dziennie, dodatkowo osoba pije kawę lub herbatę. W sprzedaży są różne wielkości napojów energetyzujących i łatwo przekroczyć dawkę kofeiny. Należy konsumować w odpowiedzialnych ilościach, sporadycznie i unikać ich w codziennej diecie.
Kobiety w ciąży i karmiące nie powinny spożywać w ogóle takich napojów.
Osoba zdrowa nie mająca problemów z sercem, pełnoletnia może sobie pozwolić na spożycie napojów energetyzujących od czasu do czasu. Raczej nie spowoduje to nadmiernych szkód. Natomiast trzeba pamiętać o tym, że kofeina i inne substancje aktywne występują w różnych produktach.
Pamiętaj, nie mieszaj napoju energetyzującego z alkoholem, nigdy nie wiesz jak na Ciebie zadziała taka mieszanina!
Zobacz:
NADMIAR WITAMIN W NAPOJACH ENERGETYZUJĄCYCH (ENERGY DRINK) A MŁODZIEŻ
