Olej kokosowy
Olej kokosowy staje się coraz popularniejszy nie tylko w kuchni, ale i w kosmetyczkach kobiet. Może być stosowany do smażenia czy pieczenia zamiast oleju lub masła. Ze względu na swoje szerokie właściwości wykorzystuje się go do nawilżenia całego ciała oraz włosów.
Ze względu na kontrowersje związane z nasyconymi kwasami tłuszczowymi, olej kokosowy był negatywnie odbierany i unikano go w kuchni. Dziś wiadomo, że jest źródłem wielu korzyści zdrowotnych. Choć nadal pojawiają się badania, sugerujące, że olej kokosowy powoduje zwiększenie zachorowania na choroby serca. Poniżej przedstawiam dużą ilość badań, by pomóc rozstrzygnąć ten spór.
Olej kokosowy otrzymywany jest z dojrzałego miąższu kokosa (tzw. kopry). W temperaturze pokojowej ma postać stałą. Topi się już w temperaturze 28°C. Jest szeroko stosowany w gastronomii oraz kosmetyce.
Słowo kokos pochodzi od hiszpańskiego i portugalskiego słowa „coco”, które oznacza twarz.
Botanicznie palma kokosowa nie jest drzewem, ponieważ nie ma kory, gałęzi ani wzrostu wtórnego.
Prawdopodobnie najstarsza wzmianka o kokosie pochodzi od egipskiego podróżnika Kosmy z V wieku. Pisał o „Indian nut” czyli o orzechu Indian, po powrocie z Indii i Cejlonu. Niektórzy badacze uważają, że pisał o kokosie.
Owoce palmy kokosowej mogą ważyć do 2,5 kg.
Największymi producentami kokosa są: Filipiny, Indonezja, Indie, Brazylia, Sri Lanka [FAOSTAT, 2014]
Kokos dojrzewa około 12-13 miesięcy.
W pełni dojrzały owoc ma skład masy około 35% łuski, 12% skorupy, 28% miąższu jądra oraz 25% wody.
Jako kosmetyk użyj nierafinowanego oleju kokosowego, np. takiego. Do smażenia tylko rafinowanego, np.: takiego.
Wartość odżywcza oleju kokosowego
Olej kokosowy ma unikatowy skład. Zawiera głównie nasycone kwasy tłuszczowe (92%) o średniej długości łańcucha 3.
Około 50% całości stanowi kwas laurynowy, mający właściwości przeciwgrzybiczne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe. Zawiera też inne nasycone kwasy tłuszczowe: kwas kapranowy, kaprylowy, mistyrynowy 4.
Skład wyróżnia się też niewielką ilość jedno- i wielonienasychonych m.in.: oleinowy, linolowy. W oleju kokosowym występują pochodne kwasów tłuszczowych oraz polifenole, witaminy E i K oraz składniki mineralne: wapń, magnez i cynk.
Zawartość składników odżywczych w oleju kokosowym w 100 g Jednostka Ilość %GDA*
Wartość energetyczna kcal 892 43%
Woda g 0.03
Tłuszcz, w tym: g 99.06 142%
Kwasy tłuszczowe nasycone, w tym: g 82.48
Kwas masłowy, 4:0 g 0.01
Kwas kapronowy, 6:0 g 0.48
Kwas kaprylowy, 8:0 g 6.8
Kwas kaprynowy, 10:0 g 5.39
Kwas laurynowy, 12:0 g 41.84
Kwas mirystynowy, 14:0 g 16.65
Kwas pentadekanowy, 15:0 g 0.02
Kwas palmitynowy, 16:0 g 8.64
Kwas margarynowy, 17:0 g 0.01
Kwas stearynowy, 18:0 g 2.52
Kwas arachidowy, 20:0 g 0.08
Kwas behenowy, 22:0 g 0.02
Kwas lignocerynowy, 24:0 g 0.03
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone g 1.7
Kwasy tłuszczowe jednonienasycone g 6.33
Cholesterol mg 0
Białko g 0
Węglowodany, w tym: g 0
Błonnik g 0
∗ % GDA – Wskazane Dzienne Spożycie – wartości dla kobiet, przy diecie 2000 kcal
Kwas laurynowy
Kwas laurynowy jest odpowiedzialny za znaczne podniesienie poziomu cholesterolu we krwi, szczególnie cholesterolu HDL 5, 6. Brak jest bezpośrednich informacji na temat oddziaływania niektórych tłuszczów i olejów bogatych w kwas laurynowy (w tym oleju kokosowego) na choroby układu krwionośnego 7.
Wśród kwasów laurynowego, palmitynowego oraz oleinowego, właśnie kwas laurynowy wykazuje najmocniejsze właściwości przeciwbakteryjne. Dodatkowo jest bezpieczny i skuteczny, nie wykryto skutków ubocznych podczas stosowania 8.
Porównano kwas laurynowy i nadtlenek benzoilu (BPO – środek często stosowany w preparatach przeciw trądzikowych). Wykazano, że bakterie zostają zniszczone przy 15-krotnym mniejszym stężeniu kwasu laurynowego w porównaniu do nadtlenku benzoilu. BPO może wykazywać działania niepożądane: zaczerwienienia, łuszczenie skóry, świąd 9.
Inne badania potwierdzają korzystne działanie kwasu laurynowego w hamowaniu wzrostu drobnoustrojów 10.
Kontrowersje związane z olejem kokosowym i chorobami serca
Z przeglądu badań z 2016 roku wynika, że olej będący źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych, może zwiększyć ryzyko zachorowań na choroby serca. Choć porównaniu z masłem jest to mniejsze zagrożenie 11, 12.
Inne badanie sugeruje, że nasycone kwasy tłuszczowe nie mają związku z chorobami serca 13.
A kolejne badanie wykazało, że wyższe spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych wiązało się z zmniejszą zachorowalnością na miażdżycę 14.
Obecne dane mówią, że spożywanie oleju kokosowego nie stanowi zagrożenia zdrowotnego dla populacji tam, gdzie olej kokosowy i produkty kokosowe są częścią tradycji. Ich styl życia i wzory żywieniowe znacznie różnią się od typowej diety zachodniej. Oznacza to, że charakteryzują się niskim spożyciem produktów przetworzonych, czyli niskim spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych, w który jest bogaty olej kokosowy 15, 16.
W populacjach, gdzie głównym źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych jest olej kokosowych, choroby w układem krążenia prawie nie występują 17.
Rola tłuszczów nasyconych pozostaje nierozstrzygnięta z powodu pojawiających się sprzecznych opinii i badań ze strony naukowców.
Faktem jest, że olej kokosowy jest naturalnym produktem, dodatkowo ma wiele innych korzyści.
Wpływ na zdrowie
Reguluje poziom cholesterolu we krwi
Olej kokosowy przyczynia się do korzystnej regulacji lipidów we krwi. Zmniejsza poziom cholesterolu LDL, trójglicerydów, zwiększa poziom cholesterolu HDL 18. Co powoduje zmniejszenie ryzyka zachorowania na choroby układu krwionośnego 19, 20.
Działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybicznie, przeciwwirusowo
Dzięki dużym ilościom kwasu laurynowego olej kokosowy wykazuje właściwości przeciwbakteryjne. Największe działanie wykazał przy bakteriach E.coli i S. aureus (często występujące w żywności) 21, 22.
Udowodniono, że olej kokosowy ma działanie przeciwgrzybiczne oraz przeciwwirusowe 23.
Jest pomocny w zwalczaniu Kandydozy (grzybicy). Spożywanie 3 razy dziennie 1 łyżki oleju kokosowego tłoczonego na zimno powoduje zabicie drożdży 24, 25.
W badaniu na szczurach wykazano przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe działanie oleju kokosowego z pierwszego tłoczenia 26.
Wszystkie części jadalne kokosa wykazują właściwości przeciwbakteryjne:
Woda kokosowa – polecana do płukania jamy ustnej. Działa przeciwpróchniczo 27.
Podobnie włókno z kokosa, używane jako szczoteczka do czyszczenia jamy ustnej, dodatkowo zawiera substancje czynne hamujące patogeny w jamie ustnej 28.
Zmniejsza masę ciała
Olej kokosowy korzystnie wpływa na masę ciała. W badaniu z 2011 roku wzięło udział 20 otyłych osób, przez cały tydzień spożywały olej kokosowy. Po tygodniu obwód talii, głównie mężczyzn, zmniejszył się średnio o 2,86 cm 29.
Inne badanie z 2009 roku na 40 kobietach z otyłością brzuszną wykazało, że suplementacja olejem kokosowym (30 ml, 2 łyżki) pomogła zmniejszyć masę ciała. W doświadczeniu zastosowano też olej sojowy, który nie był tak skuteczny 30.
Badania potwierdzają, że olej kokosowy wspomaga trawienie, zmniejsza masę ciała, zwiększa poziom cholesterolu HDL 31, 32, 33, 34.
Olej kokosowy zmniejsza uczucie głodu, prawdopodobnie przez metabolizm średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych. W badaniu 14 mężczyzn spożywało duże ilości średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych. W porze lunchu mężczyźni wybierali mniej kaloryczne dania 35, 36.
Łagodzi objawy Alzheimera
W badaniu udowodniono, że olej kokosowy łagodzi objawy otępienia u osób chorych na Alzheimera. W badaniu pilotażowym 40 ml oleju kokosowego pozytywnie wpłynęło na funkcje poznawcze u osób z Alzheimerem. Rezultaty zależały od obecności cukrzycy, poziomu demencji oraz od płci. Lepiej reagowały kobiety 37.
Mózg osoby z Alzhaimerem traci zdolność przetwarzania insuliny, ketony z oleju kokosowego mogą wytworzyć alternatywne źródło energii, by wspomagać naprawę mózgu 38, 39.
Obniża ciśnienie krwi
W badaniu (2014) na zwierzętach olej kokosowy obniżył ciśnienie krwi. Stosowany był 30 dni po 2 ml/dzień, co pozwoliło zmniejszyć ciśnienie skurczowe o 11 mm Hg 40.
Przyspiesza gojenie ran
W badaniu z 2010 roku udowodniono, że olej kokosowy tłoczony na zimno przyspiesza gojenie ran. Olej kokosowy tworzy swoistą powłokę, która chroni przed czynnikami zewnętrznymi np.: kurz, drobnoustroje 41.
Wspomniane wyżej właściwości przeciwtrądzikowe olej kokosowy zawdzięcza kwasowi laurynowemu, który stanowi ok. 50% całego kokosa. Podczas stosowania oleju udowodniono pozytywne działanie antybakteryjne, przy czym nie wykazuje skutków ubocznych 42.
Zmniejsza obrzęki przy zapaleniu stawów
W badaniu (2014) na zwierzętach wykryto znaczne zmniejszenie obrzęku przy zapaleniu stawów 43.
Zmniejsza zachorowanie na osteoporozę
Stres oksydacyjny oraz wolne rodniki to przyczyny rozwijania osteoporozy. Olej kokosowy bogaty jest w przeciwutleniacze, zwalcza wolne rodniki, tym samym pomaga w utrzymaniu prawidłowej gęstości kości 44, 45.
Spowalnia proces starzenia się
W badaniu z 2013 wykazano, że olej kokosowy tłoczony na mokro może spowolnić proces starzenia. Bogaty w przeciwutleniacze, zmniejsza stres oksydacyjny, zapobiega utlenianiu lipidów i białek. Inne oleje (słonecznikowy, oliwa z oliwek) cechowały się mniejszym działaniem antyoksydacyjnym 46.
Nawilża skórę i włosy
Okazuje się, z olej kokosowy korzystnie wpływa na skórę i włosy człowieka. Przytoczone badania wykazały, że olej kokosowy przez regulację przepuszczalności wody, poprawia wilgotność i reguluje poziom natłuszczenia w warstwie skórnej. Dodatkowo łagodzi wszelkie podrażnienia na skórze. Naukowcy zalecają jego szersze wykorzystanie w kosmetyce 47, 48.
Wmasowanie oleju kokosowego u wcześniaków spowodowało znacznie większy przyrost masy ciała w porównaniu z olejem mineralnym oraz placebo 49.
Korzystnie wpływa na jamę ustną
60 młodych osób z zapaleniem dziąseł i płytką nazębną wzięło udział w badaniu (z 2015 roku) na temat wpływu oleju kokosowego na wymienione problemy. Płytka nazębna jest pełna bakterii, co powoduje zapalenia dziąseł. Rezultaty badania były pozytywne, już po 7 dniach zauważono istotną poprawę. Po 30-dniowym stosowaniu oleju kokosowego płytka nazębna znacznie się zmniejszyła 50.
Ponadto, okazało się, że olej kokosowy jest równie dobry do odświeżania oddechu jak chloheksydyna – składnik płynu do płukania jamy ustnej 51.
Olej kokosowy a alergia
Olej kokosowy może być czynnikiem alergizującym, a dokładnie jego białka. Bielmo, które jest jadalną częścią owocu, i składa się z 25% albumin i 75% globulin, zawierają białka, które są przyczyną alergii. Objawy jakie mogą wystąpić to: kichanie, katar, wymioty, reakcje skórne 52.
Uwaga! Należy dodać, że wszystkie pozytywne właściwości cechuje nierafinowany olej kokosowy tłoczony na zimno, ma zapach kokosa. Taki olej zachowuje swoje cenne składniki. Jaka jest różnica między olej rafinowanym i nierafinowanym? Odpowiedź znajdziesz tu.
Podsumowanie
Olej kokosowy to bogactwo tłuszczów nasyconych, posądzanych o niekorzystne działanie. Tymczasem nierafinowany olej kokosowy spełnia wiele pozytywnych funkcji w organizmie. Jedno jest pewne, naturalne źródła tłuszczów są niezbędne w rozwoju i funkcjonowaniu organizmu. Tłuszcz powinien stanowić 30% w codziennej diecie.
Inaczej jest z nasyconymi kwasami tłuszczowymi w wysoko przetworzonych produktach, które rzeczywiście są niepotrzebne i stanowią zagrożenie zdrowotne. Olej kokosowy ma dodatkowo inne właściwości, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne lub też może być stosowany jako balsam do ciała lub włosów. Zamiast sztucznych produktów ze sklepów, które często mają sztuczne i niekorzystne substancje w składzie.
