Dlaczego nie należy gotować ryżu/kaszy w plastikowych torebkach?
Na rynku znajdziemy kasze w różnych formach, na kilogramy, w paczkach, z różnymi dodatkami (warzywami, innymi kaszami).
Większość z nich to kasze/ryż porcjowane po 4 x 100 g w plastikowych woreczkach, w których w składzie znajdziemy bisfenol A.
Przez wiele lat nikt wszyscy myśleli, że plastik nie reaguje z żywnością, że jest obojętny dla zdrowia. Jednak niechcący odkryto, że substancje do produkcji plastiku mogą oddziaływać na układ hormonalny człowieka.
Bisfenol A (BPA) łatwo przenika do żywności, napojów czy kosmetyków w podwyższonej temperaturze lub w wyniku uszkodzenia opakowania produktu.
We wczesnych latach 90. endokrynolodzy z Stanford ustalili, że wymywanie BPA z plastikowych kolb było zdolne do aktywowania komórek raka piersi reagujących na estrogen 1.
To zapoczątkowało badania nad plastikiem i działaniem na układ hormonalny człowieka.
Coraz więcej wiadomo na temat tego składnika i z tego powodu niektóre kraje, takie jak Japonia czy Kanada zakazała jego stosowania. W Polsce ograniczenie zostało wprowadzony jedynie do butelek dla dzieci.
Co to jest bisfenol A?
Bisfenol A (BPA) należy do substancji chemicznych produkowanych na świecie w dużych ilościach.
Zsyntetyzowany został po raz pierwszy w 1891 r., przez rosyjskiego chemika Aleksandra Dianina.
Używany jest jako plastyfikator i półprodukt w syntezie żywic epoksydowych, tworzyw sztucznych poliwęglanowych oraz jako dodatek do usuwania nadmiaru kwasu chlorowodorowego przy produkcji polichlorku winylu (PCW) 2.
Dzięki niemu struktura plastikowych materiałów jest elastyczna.
W zależności od pożądanych właściwości tworzywa sztuczne mogą zawierać 4-50% plastyfikatora 3.
Bisfenol A może działać podobnie jak żeński hormon estrogen.
Warto wiedzieć, że opakowania zawierające BPA mają oznaczenie:
– PC 7 (polycarbonate plastic), 7 w trójkącie
– czasami PC3 lub 3 w trójkącie
Należy wybierać butelki dla dzieci szklane lub oznakowane BPA FREE (wykonane z polipropylenu lub polietylenu).
Wpływ plastiku na układ hormonalny
Układ hormonalny odgrywa kluczową rolę u wszystkich kręgowców i reguluje tak ważne funkcje biologiczne, jak metabolizm, rozwój, reprodukcja i zachowanie 4.
Do najlepiej zbadanych substancji zaburzających gospodarkę hormonalną należą dietylostilbestrol (DES), dioksyny i inne chlorowane węglowodory, takie jak dichlorodifenylotrichloroetan (DDT) i polichlorowane bifenyle (PCB), polibromowane difenyloetery (PBDE), ftalany i bisfenol A (BPA).
Badania na zwierzętach wykazują związki z wieloma dodatkowymi skutkami dla zdrowia, takimi jak astma, problemy z uczeniem się i zachowaniem, wczesne dojrzewanie płciowe, bezpłodność, rak piersi i prostaty, choroba Parkinsona, otyłość i inne choroby 5, 6, 7.
Obecnie odnotowuje się blisko 1000 związków chemicznych wywołujących zaburzenia endokrynologiczne 8.
Czy inne bisfenole są równie niebezpieczne?
Bisfenol A to jeden z grupy bisfenolów. Istnieje wiele różnych pokrewnych związków: S, F, AP, AF, B, BP, C, C2, E, F, G, M, S, P, PH, TMC, Z 9.
Wiele badań w ciągu 15 ostatnich lat wykazało, że bisfenol A (BPA), bisfenol S (BPS) i bisfenol F (BPF) są substancjami zaburzającymi gospodarkę hormonalną 10.
Więc wyeliminowanie TYLKO bisfenolu A jest dopiero pierwszym krokiem walki z plastikiem. Butelki zawierające oznaczenie BPA FREE może zawierać inne bisfenole.
Ostatnie badania opublikowane w czasopiśmie Current Biology z 13 września 2018 roku, zdecydowanie sugerują, że ciężarne myszy narażone na substytuty BPA, czyli BPS i sulfenodifen mają potomstwo z wadami chromosomowymi, a nieprawidłowości mogą utrzymywać się przez pokolenia 11.
Bisfenol S i inne substytuty BPA mogą wywołać takie same niepożądane skutki u zwierząt. Na przykład w kilku badaniach u danio pręgowanego (ryba) stwierdzono, że związki te zakłócają układ hormonalny, a w komórkach substancje chemiczne mogą prowadzić do nagromadzenia tłuszczu (otyłości).
Nie jest to badanie na ludziach, ale to niepokojący skutek. Tak twierdzą autorzy badania.
Wychodzi na to, że nie tylko bisfenol A jest szkodliwy dla człowieka.
Gdzie spotkasz bisfenol A?
1.Paragony – papier do drukarek termicznych zawiera duże ilości bisfenolu, koniecznie myj ręce po dotknięciu takich papierków.
2. Ryż lub kasza w torebkach plastikowych – im wyższa temperatura, tym więcej uwalnia się bisfenolu A. pod wpływem promieniowania UV czy temperatury (już ok. 50°C) łatwo uwalniają się z zawierających je produktów zanieczyszczając środowisko, żywność bądź kosmetyki
3. Rękawy do pieczenia – temperatura pieczenia jest jeszcze wyższa niż gotowania, więc BPA może w dużych ilościach przedostać się do żywności
4. Najczęściej spotykany plastik to butelki z napojami m.in. z wodą z dystrybutorów. Lecz okazuje się, że to niemniej szkodliwe źródło bisfenolu. Ale kiedy butelka z wodą pozostawiona na słońcu, temperatura podnosi się, a razem z nią poziom bisfenolu w wodzie.
5. Szkło z Chin – często bisfenol używany jest do produkcji naczyń przypominające szklane – lepiej zainwestować w polskie szkło!
6. Puszki metalowe – wszystkie puszki, np. coca-cola, pepsi, puszka z fasolką, pomidorami itp. Zastanawiacie się gdzie tam może być plastik? A jednak. Metal może reagować z składnikami żywności, szczególnie kwaśnymi. Dlatego metal „odgrodzony” jest powłoką plastikową.
Cola ma bardzo kwaśny odczyn ( pH 2-3 ) przez co uwalnianie BPA jest znacznie wyższe niż w przypadku puszki z wodą.
Podobnie sterylizowane (120-140 st. C) puszki w wysokiej temperaturze.
7. Uważaj na zabawki – najtańsze prawie na pewno będą zawierały bisfenol, może zainwestuj w drewniane, w tym przypadku należy uważać na farby stosowane do malowania
Jakie są skutki występowania bisfenolu w diecie?
– zwiększone ryzyko nowotworów piersi i prostaty
– problemy z erekcją, płodnością, zespół policystycznych jajników
– otyłość, cukrzyca typu 2
– negatywny wpływ na gospodarkę hormonalną, zwiększając poziom estrogenów
– uszkodzenia DNA
– problemy emocjonalne
– depresje
– autyzm
– ADHD u dzieci
Źródło: 14
Bisfenol A z pokonuje barierę łożyskową oraz barierę krew-mózg. Spożywanie przez kobietę w ciąży lub karmiącą, produktów, do których migruje bisfenol A, podawanie niemowlętom mleka, a starszym dzieciom innych napojów z butelek zawierających BPA, a nawet bawienie się przez dzieci zabawkami wykonanymi z tworzyw sztucznych z BPA zaburza prawidłowe działanie układu nerwowego dzieci.
Do niedawna był używany w produkcji butelek dla dzieci, smoczków, plomb stomatologicznych.
Od 2011 r zabroniono używania plastifikatora do produkcji produktów dziecięcych, natomiast już dorośli muszą mieć się na baczności, BPA jest nadal w wielu produktach.
Wszystkie z wymienionych wyżej związków charakteryzują się znaczną lipofilnością, która w istotny sposób ułatwia pokonywanie błon biologicznych i wnikanie do wnętrza komórek, a w przypadku BPA, TBBPA i PCB także akumulację w tkance tłuszczowej.
Dzięki temu stają się niebezpieczne dla płodu i mogą powodować zaburzenia neurorozwojowe u dzieci 15.
Ile możesz przyjąć dziennie?
Maksymalna bezpieczna dawka w Unii Europejskiej wynosi 0,05 mg na kilogram masy ciała.
Oznacza to, że dorosły człowiek o masie 60 kg, może dziennie pobrać 3 mg bisfenolu A.
Udowodniono, że BPA może ulec migracji do płynu znajdującego się w opakowaniu, np. mleka dla niemowląt, soku owocowego czy wody. Szczególnie w wyniku kontaktu z kwaśnymi lub zasadowymi płynami (soki), przy częstym użytkowaniu (np. wielokrotne przemywanie wodą, co prowadzi do wypłukiwania związku z materiału) oraz przy mechanicznych obciążeniach, np. zgniataniu 16.
Badania wskazują, że w temperaturze pokojowej BPA wędruje z butelek poliwęglanowych do żywności w stężeniach 0,2 do 0,3 mg/l, natomiast w aluminiowych, powlekanych butelkach stężenie związku było różne i wahało się w granicach 0,08 do 1,9 mg/l 17.
Podsumowując, bisfenol A jest wszędzie, w przedmiotach codziennego użytku i w opakowaniach żywnościowych. W temperaturze pokojowej są to niskie stężenia.
Jego migracja zależy od wielu czynników i poziomy są różne. Trudno oszacować dzienny pobór BPA. Najlepiej unikać połączenia plastiku oraz temperatury i kwaśnej żywności.
Podsumowanie
Cały czas prowadzone są badania dotyczące negatywnego oddziaływania BPA na organizm człowieka. Opinia ekspertów jest jednoznaczna na temat bisfenolu A. Zalecają ograniczyć przedmioty codziennego użytku zawierające ten plastyfikator.
Natomiast co z innymi rodzajami plastyfikatorów? Trwają badania, ale jedno jest pewne. Niedługo będzie trzeba ograniczyć zużycie plastiku nie tylko ze względu na zdrowie, ale i na środowisko.
Najważniejsze informacje:
1. Bisfenol A jest niezbędnym substratem do wykonania plastikowych przedmiotów, nadaje im elastyczność
2. Jest stosowany do opakowań, zabawek, farb, butelek, tonerów, czyli przedmiotów codziennego użytku
3. Od lat 90. jest przedmiotem badań naukowców
4. Z powodu powiązań z otyłością oraz nowotworami, niektóre kraje rezygnują z jego stosowania (Kanada, Japonia), w Polsce tylko w butelkach dla dzieci
5. Unikaj łączenia plastiku z temperaturą oraz kwaśną żywnością
