Co to są nowalijki?
Nowalijki to młode warzywa, ukazujące się po raz pierwszy w sezonie.
Sezon w Polsce na nowalijki szklarniowe zaczyna się od marca do czerwca, natomiast rosnące na polu na przełomie maja i czerwca.
W sklepach pojawiają się młode warzywa albo z uprawy szklarniowej lub są importowane z cieplejszych krajów.
Produkcja szklarniowa jest często postrzegana jako proces sztuczny, charakteryzujący się niską wartością odżywczą gotowego produktu i intensywnym wykorzystaniem środków chemicznych. Jednak to zależy od wielu czynników, np. od momentu zbioru, rodzaju nawozów, gleby itp.
Wyniki pewnego badania wykazały, że obciążenie środowiska na kg pomidora uprawianego w otwartym polu było większe niż w przypadku pomidorów produkowanych w szklarniach w odniesieniu do takich czynników, jak zużycie wody, nawozów i pestycydów 1.
Jakie warzywa to nowalijki?
Do popularnych młodych warzyw należą:
- – sałata
- – pomidor
- – ogórek
- – rzodkiewki
- – młoda marchewka
- – szczypiorek
- – natka pietruszki
- – cebulka dymka
- – rzeżucha
Importowane warzywa
Importowane warzywa pochodzą głównie z południowych części Europy, gdzie klimat jest cieplejszy, np. Hiszpania, Włochy.
Uprawiane są w podobnych warunkach, co w Polsce. Takie samo prawo dotyczące środków ochrony roślin i nawozów mineralnych obejmuje wszystkie kraje Unii Europejskiej.
Jednak odległość tych krajów i czas przewożenia, przechowywania oddziałuje na warzywa. Są one zbierane jeszcze przed osiągnięciem dojrzałości. Co z kolei wpływa na jakość i zdrowotność nowalijek.
Pamiętaj! Późniejsze odmiany, które mają dłuższy okres wegetacji, zawierają zdecydowanie mniej azotanów.
Po przetransportowaniu do kraju docelowego są poddawane szybkiemu, sztucznemu procesowi dojrzewania 3.
W warzywach zapakowanych bardzo często dochodzi do przemian azotanów w azotyny, które mogą być niebezpieczne dla naszego zdrowia.
W obecności aminokwasów, podczas gotowania w wysokiej temperaturze azotyny, mogą przekształcać się w rakotwórcze związki zwane nitrozoaminami 4, 5.
Uprawa szklarniowa w Polsce
Warzywa w szklarni uprawiane są na minimalnej ilości podłoża.
Jest stosunkowo duże zagęszczenie roślin, z tego powodu też duże prawdopodobieństwo chorób i rozprzestrzeniania się szkodników. Dlatego są stosowane znaczne ilości pestycydów.
Z powodu niskiego nasłonecznienia, niższa jest zawartość witamin i składników mineralnych, przez to daje się wyższe dawki azotu.
Dobre strony młodych warzyw
Dobrą stroną młodych warzyw jest to, że są dostępne po długiej zimie. Jesteśmy spragnieni świeżych warzyw – bogactwa witamin i składników mineralnych.
Azotany tworzą się naturalnie podczas przemian w roślinach i nie tylko. Warzywa są głównym źródłem w diecie. Nie są one zagrożeniem dla zdrowia człowieka, a nawet wpływają pozytywnie na układ krwionośny i ciśnienie 6, 7.
Lecz należy je traktować jako dodatek do posiłków, a to dlatego, że…
Złe strony młodych warzyw
Wyhodowane warzywa w szklarniach nie mają intensywnego smaku i zapachu. Co może być główną przyczyną wyboru lub braku wyboru przez konsumentów.
W porównaniu do warzyw z pola, zawierają mniejszą ilość witamin ze względu na m.in. mniejszą dostępność światła słonecznego wczesną wiosną. Ale też podczas przechowywania zawartość niektórych witamin maleje 8.
Azotany
Aby nowalijki szybko urosły i nadawały się do spożycia nawożone są nawozami mineralnymi, głównie azotowymi. Rośliny z łatwością magazynują azotany w różnych częściach 9.
Nawozy stosuje się w celu utrzymania stanu odżywienia, szybciej rosną 10.
Zielone warzywa liściaste zawierają najwyższy poziom azotanów, a sałata ma bardzo ich wysoką zawartość. Ponieważ spożywanie dużych ilości azotanów może prowadzić do poważnych patologii u ludzi, bardzo ważne jest uprawianie roślin jadalnych o niskiej zawartości azotanów 11, 12.
Jedno z badań z 2014 roku udowodniło, że akumulacja azotanów była ściśle powiązana z ilością stosowanego nawozu. Uwolnienie azotu w nawozach organicznych jest wolniejsze niż w przypadku nawozów nieorganicznych, ponieważ nawożenie organiczne zwykle nie dostarcza azotu w łatwo dostępnej formie 13.
Czy dzieci powinny jest nowalijki?
Dobrym pomysłem jest wyhodowanie własnych nowalijek. Powinno się im udostępnić ziemię, słońce i wodę, wtedy zaczną wschodzić w ciągu kilku dni.
Inną alternatywną jest kupowanie nowalijek z gospodarstw ekologicznych. Są droższe, lecz podlegają ścisłym wymogom pod względem chemicznych nawozów i pestycydów.
Niewielka liczba badań na ludziach i badań diet na zwierzętach wskazała na związek między spożyciem żywności ekologicznej a zdrowiem oraz parametrami fizjologicznymi związanymi ze zdrowiem.
Większość badań na ludziach z udziałem matek i dzieci, dowiodły pozytywnego związku pomiędzy spożyciem ekologicznym warzyw 14.
Spożywanie nowalijek ekologicznych jest korzystniejsze dla zdrowia matek i dzieci niż warzywa z rolnictwa konwencjonalnego.
Coraz częściej przyjmuje się, że mogą istnieć różnice w składzie żywności ekologicznej i konwencjonalnej, istotne pod względem żywieniowym. Większość badań potwierdza, dowody na potencjalne korzyści z konsumpcji żywności ekologicznej u ludzi 15.
Owoce pomidora pochodzące z upraw ekologicznych mają rzeczywiście mniejsze rozmiary i masę niż owoce z konwencjonalnych systemów uprawy, ale także znacznie lepszą jakość pod względem stężenia w rozpuszczalnych ciałach stałych i fitochemikaliach, takich jak witamina C i całkowite związki fenolowe 16.
Inne badanie, wykazało, że ekologiczna uprawa nie wpłynęła na zawartość większości odżywczych korzystnych związków, z wyjątkiem związków fenolowych, które zwiększono z ilościami patogenów. Jednak, większe ilości pozostałości pestycydów, a w wielu przypadkach również metali ciężkich, obserwowano w konwencjonalnie produkowanych uprawach w porównaniu z ekologicznymi 17.
Jakie warzywa wybierać?
Wybieraj warzywa mniej wyrośnięte, omijaj nienaturalnie wielkie warzywa.
Wybieraj bez śladów pleśni, jędrne sztuki.
Nie przechowuj w plastikowych opakowaniach, torebkach.
Myj i obieraj, w ten sposób pozbędziesz się konserwantów i innych szkodliwych substancji, które są gromadzone głównie w skórce.
Jak podawać nowalijki?
Przed przystąpieniem do jedzenia należy bardzo dokładnie myć młode warzywa. Azotany i azotyny rozpuszczają się w wodzie np. dokładne umycie czy półgodzinne moczenie sałaty, obniża w niej zawartość azotanów o 20%. Ich pozbyciu się pomaga także obieranie (choć nie może być ono zbyt głębokie, bo pozbawia ukrytych pod skórką witamin) i gotowanie (wodę z gotowania należy jednak koniecznie odlać).
Sałatę należy rwać (palcami), nie kroić nożem, gdyż wchodzi w szkodliwe dla organizmu reakcje z metalem i może to prowadzić do rozkładu zawartej w niej witaminy C.
Pamiętaj, że warzywa korzeniowe najwięcej metali ciężkich, azotanów i pestycydów gromadzą w skórce, a warzywa liściowe gromadzą je w nerwach i głąbie. Warto więc poświęcić i wyciąć głąb i grubsze liście z sałaty oraz oczywiście obrać marchew ze skórki.
Główne źródło: 18