Miód
Miód jest znany od wieków. W różnych religiach był uznawany za wyjątkowy napój. W hinduizmie – eliksir nieśmiertelności, w mitologii greckiej był przedstawiony jako ambrozja – napój bogów, wiele odniesień do miodu jest również w Biblii. W starożytnym Egipcie był używany do balsamowania umarłych. Przypisywano mu właściwości lecznicze. Większość leków była złożona z wina, mleka i miodu 1.
Jak powstaje miód?
Miód to bardzo słodki produkt spożywczy. Powstaje z nektaru, głównie dzięki pszczołom. Miody poszczególnych owadów różnią się w szczególny sposób – osy produkują trujący 2.
Rozpoznano dotychczas 300 rodzajów miodu 3.
Co znajduje się w miodzie?
Miód ma bardzo bogaty skład, który zależy od wielu czynników, między innymi od tego, gdzie pszczoły zbierają nektar. Uważa się, że miody ciemne mają bogatszy zestaw związków odżywczych (głównie więcej związków fenolowych) w porównaniu z jasnymi 4.
W miodzie znajduje się około 200 substancji. Sucha masa stanowi około 95% cukru 5.
Miód złożony jest głównie z węglowodanów (glukoza 30%, fruktoza 39%, sacharoza 2%, inne cukry) oraz wody -18%. Takie cukry dają więcej energii niż sztuczne słodziki. Znajdują się też w nim aminokwasy, witaminy, flawonoidy, białka, kwasy organiczne i śladowe ilości pierwiastków.
Według naukowców, aby uzyskać pożądane korzyści zdrowotne dorosły człowiek powinien spożywać 70-95 gramów dziennie 6.
1 łyżka miodu (21 g, zawiera 64 kcal), ma dość wysoką kaloryczność.
Średnia zawartość składników odżywczych w miodzie w 100 g Jednostka Ilość % GDA*
Wartość energetyczna kcal 304 15%
Woda g 17.1
Tłuszcz, w tym: g 0 0%
Cholesterol mg 0
Białko g 0.3 1%
Węglowodany, w tym: g 82.4 31%
Cukry, w tym: g 70.5 78%
Sacharoza g 1
Glukoza g 31
Fruktoza g 38.5
Błonnik g 0.2 0%
Średnia zawartość witamin i minerałów w miodzie w 100 g Jednostka Ilość % GDA*
Witamina A, RDA µg 0 0%
Witamina C mg 0.5 0%
Witamina D µg 0 0%
Witamina B1, tiamina mg 0.038 3%
Witamina B2, ryboflawina mg 0.121 11%
Witamina B6 mg 0.024 2%
Foliany ogółem µg 0.002 0%
Witamina B12 µg 0 0%
Sód mg 4 0%
Wapń mg 6 0%
Żelazo mg 0.4 0%
Magnez mg 2 0%
Potas mg 52 1%
Fosfor mg 4 0%
Cynk mg 0.22 3%
∗ % GDA – Wskazane Dzienne Spożycie – wartości dla kobiet, przy diecie 2000 kcal
Słodki nektar jest bogaty w kwasy (cytrynowy, octowy, mrówkowy, glukonowy), a także w aminokwasy egzogenne (takie, które trzeba wprowadzić do organizmu, sami ich nie produkujemy). W skład wchodzi też 31 składników mineralnych (głównie fosfor, sód, wapń, potas, siarka, magnez i chlor) 7.
Miód składa się również z flawonoidów, polifenoli, związków redukujących, alkaloidów, glikozydów, antrachinonu i lotnych związków. Flawonoidy i polifenole to przeciwutleniacze, które są dwiema głównymi cząsteczkami bioaktywnymi obecnymi w miodzie. Zawartość polifenoli może różnić się w zależności od kwiatów, warunków klimatycznych i geograficznych. Uważa się, że składniki miodu wywierają działanie przeciwutleniające, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, antyproliferacyjne (zapobiegające namnażaniu), przeciwnowotworowe i przeciwmiażdżycowe 8.
Fałszowanie
Producenci niestety często fałszują miody, głównie po to, by zarobić. Używają cukrów tańszych i bardziej dostępnych, np: syropu maltozowego, syropu skrobiowego, cukru buraczanego, kukurydzianego, trzcinowego 9, 10, 11.
Należy pamiętać, że każdy prawdziwy miód się krystalizuje po dłuższym przechowywaniu. W trakcie przelewania powinien być gęsty, ciągły strumień, tworząc stożek, wgłębienie nie jest pożądane.
Na półkach sklepowych można znaleźć wiele rodzajów miodu w różnych cenach. Na wielu z nich na etykietach jest adnotacja: „mieszanka miodów pochodzących z państw Unii Europejskiej i spoza UE”. Często oznacza to, że to miód chiński, prawdopodobnie zawierają antybiotyki i szkodliwe substancje, co czyni go bezwartościowym, a nawet szkodliwym. Takie miody są częściowo skrystalizowane, można wyczuć w nich cukier.
Polski miód zaczyna się od cen od około 30 zł za litr. Najlepiej kupować ze sprawdzonych źródeł, certyfikowanych pasiek, w małych sklepikach, bazarach.
Według Departamentu Rolnictwa USA sprowadzono do Stanów Zjednoczonych 43 mln miodu, z czego 37 mln pochodziło z Indii. Podejrzewa się, że chiński miód jest przemycany przez Indie i Wietnam. Zawierał 2 rodzaje antybiotyków i ślady ołowiu, w Europie import takiego miodu jest niedozwolony. Chloramfenikol, środek do leczenia pszczół, wpływa na podatność na uszkodzenia DNA i rakotwórczość, szczególnie u dzieci 12, 13.
Polski miód jest zdrowy!
Przeprowadzono badania dotyczące zawartości produktów leczniczych weterynaryjnych. Wykazały, że polski miód cechuję się wysoka jakością. Jednak znaleziono ślady substancji do zwalczania pasożytów 14, 15.
Produkcja i spożycie
Najwięksi producenci miodu to:
Chiny 0,47 mln ton
Turcja 0,09 mln ton
Argentyna 0,08 mln ton (FAOSTAT, 2013)
Roczne spożycie miodu w Polsce wynosi ok. 0,60-0,62 kg/osobę i rośnie 16. Największe spożycie (kg/rok/osobę): Grecja 1,6 kg/osobę, a także Niemcy, Austria 17.
Wpływ na zdrowie
Przeziębienie i kaszel
Miód może złagodzić kaszel u dzieci, pomaga im lepiej spać w nocy. Udowodniono, że miód działa lepiej niż difenhydramina – składnik syropu na kaszel, ale tak samo jak dekstrometofran. Dodatkowo poprawia jakość snu dzieciom i dorosłym 18, 19.
Autorzy badania zauważyli, że suplementacja miodem zwiększa liczbę limfocytów (komórek odpornościowych) 20, 21.
Łagodzi ból i przyspiesza gojenie ran
Łagodzi ból oraz zmniejsza opuchliznę, przyspiesza regenerację komórek 22, 23, 24, 25.
W przypadku bólu spowodowanych przez odleżyny i rany cukrzycowe miód również zadziałał kojąco 26, 27.
Miód przyspiesza gojenie ran, łagodzi skutki oparzeń 28.
Hamuje rozwój bakterii
Stwierdzono, że miód działa hamująco na 60 gatunków bakterii 29, 30. W zależności od stężenia działa przeciwbakteryjnie i bakteriostatycznie, szczególnie (miód manuka i spadziowy) 31, 32, 33, 34, 35, 36.
Właściwości przeciwbakteryjne wykazuje również w układzie pokarmowym, hamując rozwijanie się m.in. Salmonelli 37. Skraca czas trwania biegunki 38.
Jest skuteczny w hamowaniu Helicobacter pylori, która powoduje zapalenie błony śluzowej żołądka i wrzody żołądka 39, 40.
Odkryto, że kwas mlekowy znajdujący się żołądku pszczoły miodnej może być przydatny jako alternatywa dla antybiotyków przeciw drobnoustrojom (gronkowiec złocisty). Na razie są to badania laboratoryjne, ale wyniki są obiecujące 41.
Hamuje rozwój grzybów i wirusów
Oprócz działania przeciwbakteryjnego, są dowody, że miód działa antygrzybicznie oraz antywirusowo. Pozytywnie wpływa na łojotokowe zapalenie skóry oraz łupież. Badani stosowali rozcieńczony surowy miód 90% na skórę głowy. Po 4 tygodniach zauważyli znaczną poprawę skóry głowy, zagojenie ran oraz zmniejszenie ilości wypadania włosów 42.
Poprawia czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Miód redukuje poziom lipidów we krwi. Zmniejsza poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów we krwi, a zwiększa poziom HDL 43.
W innym badaniu z 2008 roku miód zmniejszył poziom cholesterolu LDL o 5,8%, natomiast zwiększył poziom HDL o 3,3% 44.
Obecność flawonoidów powoduje, że rozszerzają się naczynia wieńcowe, zmniejszają zdolność zlepiania płytek krwi i tworzenia skrzepów oraz hamują utlenianie lipoprotein o małej gęstości (HDL). Tym samym obniża ryzyko zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe 45.
Badania u zwierząt i u ludzi wykazały niewielkie zmniejszenie ciśnienia krwi, co zmniejsza ryzyko występowania chorób serca 46, 47.
Zmniejsza stężenie alkoholu we krwi
Badania na zwierzętach udowadniają, że spożycie miodu 30 minut przed spożyciem alkoholu dają pozytywny efekt, zmniejszają stężenie alkoholu we krwi 48.
Nie powoduje próchnicy
Choć miód jest słodki nie powoduje próchnicy, ale nawet może być wykorzystywany w redukowaniu oraz zapobieganiu zachorowań na próchnicę 49, 50.
Inne badanie wykazało, że spożywanie miodu jest bezpieczniejsze dla zdrowia jamy ustnej niż picie soku owocowego 51.
Wspomaga zdrowie oczu
Przeprowadzono badania na 102 pacjentach z różnymi zaburzeniami okulistycznymi, takimi jak (zapalenie powiek, zapalenie spojówek i zapalenie rogówki), które dotychczas nie odpowiadały na konwencjonalne leczenie. Po zastosowaniu miodu jako maści pod okiem odnotowano poprawę w 85% przypadków 52.
Cukrzyca
Miód powoduje krótkotrwałą hiperglikemię (podwyższenie poziomu cukru) u osób z cukrzycą, ale mniejszą niż inne cukry występujące pojedynczo (glukoza, fruktoza, sacharoza). Potrzeba więcej badań na temat wpływu miodu na osoby w cukrzycą 53, 54.
Spożywanie miodu jest odradzane w przypadku cukrzycy oraz osobom chcącym zredukować wagę.
Choć dowody naukowe nie są jednoznaczne, istnieją badania, które wskazują na korzystne działanie miodu w leczeniu cukrzycy.
W tym badaniu miód spowodował obniżenie poziomu glukozy i jest polecany diabetykom 55.
Nowotwory
Miód wykazuje aktywność przeciwnowotworową, powoduje śmierć komórek nowotworowych, szczególnie manuka 56, 57.
Słodki nektar zmniejsza stres oksydacyjny 58.
Dzięki licznym związkom fenolowym (kwasy fenolowe, flawonoidy) przypisuje się mu właściwości przeciwutleniające. Im ciemniejszy kolor, tym więcej związków fenolowych i silniejsze właściwości antyoksydacyjne. Co jest również związane ze zmniejszeniem zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe (choroby wieńcowej, choroby niedokrwienna serca, udar mózgu) 59, 60.
Badania wykazały, że miód wykazuje hamujący wpływ na nowotwory szyjki macicy, wątroby, jelita grubego, prostaty, płuc, wątroby, piersi, białaczkę 61, 62, 63, 64, 65.
Neurologia
Ma również inne, mniej znane znaczenie neurologiczne. Badanie z 2011 roku sugeruje, że miód działa antydepresyjnie, również ma właściwości przeciwlękowe oraz przeciwdrgawkowe 66.
Układ pokarmowy
Wydaje się, że jest również użyteczny w różnych stanach układu pokarmowego, na przykład w niestrawności oraz w skracaniu czasu trwania biegunki u dzieci 67.
Zagrożenia wynikające ze spożywania miodu
Alergia
Alergia na miód jest rzadka, lecz może wystąpić reakcja alergiczna na pyłek lub białka pszczół znajdujące się w miodzie 68.
Zanieczyszczenia
Jak każda naturalna żywność miód może być narażony na zanieczyszczenia. W miodach z Indii znaleziono ślady ołowiu oraz dwóch antybiotyków w 23% próbkach (testowano 362 próbek). Znajdujące się w miodzie metale ciężkie powyżej dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń prowadzą do toksyczności. Zatrucie jest spowodowane niezdolnością do metabolizowania tych metali ciężkich, co prowadzi do ich gromadzenia się w narządach. Ołów może powodować uszkodzenie mózgu, nerek i układu nerwowego 69.
Spożycie miodu a dzieci
Nie zalecany jest dla dzieci poniżej 1 roku życia oraz osobom z niską odpornością ze względu na bakterie Clostridium botunilum. Mogą powodować zatrucie jadem kiełbasianym 70. Ze względu na duże właściwości higroskopijne oraz hiperosmolalność istnieje możliwość, że mikroorganizmy w postaci nieaktywnej mogą przetrwać 71.
Jaki miód wybrać?
Zdolność przeciwutleniające miodu są związane z jego barwą; dlatego im ciemniejszy miód tym ma większą wartość antyoksydacyjną 72.
W zależności od pory roku, ilość związków prozdrowotnych w miodzie, zmienia się. W badaniu z 2008 roku wyróżniono takie składniki, które mają wysoką aktywność antybiotyczną (czyli są dobre na przeziębienie), są to miody: nawłociowy, gryczany, nektarowo-spadziowy, wrzosowy, spadziowy ze spadzi iglastej 73, 74.
Uznaje się, że miód manuka na największą zdolność przeciwutleniającą 75.
Podsumowanie
Miód jest najbardziej wartościową naturalną żywnością na świecie, wykazuje niezwykle korzyści zdrowotne. Niezależnie od odmiany wszystkie rodzaje zawierają przeciwutleniacze, którym przypisuje się, w zależności od ilości, pomoc w leczeniu różnych schorzeń.
Zobacz więcej:
W JAKIEJ TEMPERATURZE MIÓD TRACI SWOJE WŁAŚCIWOŚCI?.
CZYM RÓŻNI SIĘ MIÓD NATURALNY OD SZTUCZNEGO?
JAKIE ZANIECZYSZCZENIA WYSTĘPUJĄ W MIODZIE?