Tekst na podstawie wykładu Wszechnicy Żywieniowej w dnia 20 marca 2019 r. wygłosiły: dr Małgorzata Jałosińska oraz dr inż. Dorota Zielińska.
Zobacz też inne wykłady z tego cyklu:
EPIDEMIA PRÓCHNICY. CO ROBIĆ, BY JEJ ZAPOBIEC?
STRESZCZENIE: MIKROFLORA PRZEWODU POKARMOWEGO A ZDROWIE CZŁOWIEKA
STRESZCZENIE: JAKIE DROBNOUSTROJE ZASIEDLAJĄ PRZEWÓD POKARMOWY CZŁOWIEKA?
Co to są probiotyki?
Probiotyki – prozdrowotne szczepy głównie bakterii kwasu mlekowego
To produkty lub preparat zawierający wystarczających ilość żywych, zdefiniowanych mikroogranizmów w określonej liczbie, które mają nam zmienić mikroflorę w odpowiednich segmentach organizmu gospodarza i dzięki temu wywierają korzystny wpływ na jego zdrowie.
Najwięcej szczepów probiotycznych pochodzi z:
– Lactobacillus
acidophilus
casei
paracasei
rhamnosus
– Bifidobacterium
bifidum
breve
Aby nazwać mikroorganizm probiotykiem musi przejść szereg badań, by został uznany za aktywny probiotyk.
Danone SA, Yakult Honsha Co. Ltd, Nestlé Nutrition, Chr. Hansen A/S oraz Danisco należy 35,5% wartości sprzedaży probiotyków.
Jakie kryteria powinny spełnić probiotyki, aby były bezpieczne:
– izolowane z przewodu pokarmowego zdrowych ludzi
– powinny mieć historię bezpiecznego stosowania
– brak informacji o powiązaniu z chorobami infekcyjnymi serca lub przewodu pokarmowego
– brak zdolności rozszczepienia kwasów żółciowych
– wrażliwy na antybiotyki
Ostatnio pozyskuje się też probiotyki z produktów fermentowanych.
Jakie kryteria powinny spełnić probiotyki, aby były funkcjonalne:
– konkurencyjność w stosunku do mikroflory zasiedlającej ekosystem jelitowy
– aktywność antagonistyczna w stosunku do patogenów
– zdolność do przeżycia, wzrostu i aktywności metabolicznej w miejscu przeznaczenia
– odporność na sole żółci
– odporność na kwasowość soku żołądkowego
– odporność na bakteriocyty, kwasy i inne związki antagonistyczne
– przyleganie do nabłonka
W większości przypadków bierzemy probiotyki 2 godziny przed lub 2 godziny po przyjęciu antybiotyku.
Jakie kryteria powinny spełnić probiotyki, aby były przydatne technologicznie:
– łatwość produkcji
– odporność na procedury utrwalania
– wysoka stabilność oraz przeżywalność
– odpowiednie cechy sensoryczne gotowych produktów
– odporność na bakteriofagi
– genetyczna stabilność
Podczas całego przechowywania produktu, powinien on mieć tyle samo szczepów.
Jakie cechy prozdrowotne mają probiotyki?
– aktywność antagonistyczna w stosunku do patogenów
– utrzymywanie w równowadze mikroflory jelitowej
– hamujące działanie na rozwój bakterii gnilnych w jelitach, zapobiegające zaparciom i schorzeniom geriatrycznym
– hamowanie aktywności kancerogennej mikroflory fekalnej
– asymilacja i unieczynnienie związków toksycznych i rakotwórczych
– niespecyficzna stymulacja układu odpornościowego
– pozytywne efekty w leczeniu raka pęcherza moczowego
– wspomaganie układu odpornościowego we wczesnych stadiach nowotworu okrężnicy
– zdolność obniżania cholesterolu we krwi
– zmniejszenie skutków defektu laktozowego
– poprawia wartości odżywczych i dietetycznych żywności fermentowanej
Nietolerancja laktozy? Bakterie probiotyczne już w produkcie rozkładają laktozę, dzięki czemu osoby wrażliwe mogą spożywać niektóre fermentowane produkty mleczne.
Im jesteś starszy, tym posiadasz mniej korzystnych bakterii, powinieneś jeść coraz więcej żywności probiotycznnej. Częste zaparcie promują występowanie nowotworów dolnych odcinków przewodu pokarmowego, a żywność probiotyczna zmniejsza ryzyko zachorowania.
Prebiotyki – czym się cechują?
– nie powinny ulegać trawieniu przez enzymy przewodu pokarmowego
– prebiotyki powinny być pokarmem dla probiotyków
– łatwe do uzyskania w skali przemysłowej
– powinny przyczyniać się do zwiększenia liczby bakterii fermentacji mlekowej w przewodzie pokarmowym, głównie Bifidobacterium oraz hamować wzrost gnilnej mikroflory jelitowej (Enterobacteriaceae, Clostridium sp.)
Główne substancje prebiotyczne:
- fruktooligosacharydy (FOS)
- mannaoligosacharydy
- galaktooligosacharydy
- transgalaktooligosacharydy
Pierwszym naturalnym prebiotykiem w diecie są oligosacharydy pokarmu kobiecego (tzw. czynnik bifidogenny).
Zobacz więcej: MLEKA MODYFIKOWANE, CO TAK NAPRAWDĘ ZAWIERAJĄ?
Do FOS należy inulina (cykoria, cebula, czosnek, banany) i oligofruktoza.
Coraz częściej spotyka się pojęcie symbiotyk – jest to połączenie probiotyku i prebiotyku.
probiotyk + prebiotyk = symbiotyk
Silniej działają razem niż oddzielnie. Nazwa pochodzi od słowa synergizm.
Produkty probiotyczne
Co jest lepszym źródłem probiotyku?
W produkcie żywnościowym zawsze znajdują się żywe bakterie probiotyczne. W preparacie farmaceutycznym jest o wiele większa ilość bakterii, natomiast nie wiadomo, ile ożywi się w organizmie.
Rodzaje produktów probiotycznych:
1. Produkty mleczne (dobra przeżywalność, wysoka ilość w produkcie)
– mleczne napoje fermentowane
– lody jogurtowe
– sery dojrzewające
2. Przetwory mięsne (wędliny długo dojrzewające: chorizo)
3. Wyroby czekoladowe i desery
4. Produkty płynne (soki, napoje)
– niefermentowane napoje owocowe
– fermentowane soki owocowo-warzywne
Na polskim rynku najwięcej probiotyków znajdziemy w produktach mlecznych.
Bezpieczeństwo probiotyków
Polskie badanie – ilość probiotyków w preparatach farmaceutycznych. Polski naukowiec przebadał preparaty probiotyczne dostępne na polskim rynku. Wyniki badań były niezwykle interesujące.
Wnioski:
– brak deklaracji gatunków bakterii
– obecność innych gatunków innych niż deklarowane
– znaczna różnica w liczebności (32-78%) szczepów probiotycznych w okresie deklarowanym
– wysoka zmienność liczebności w różnych partiach danego produktu
– liczebność szczepów probiotycznych w niektórych produktach poniżej zadeklarowanej wartości
Przyszłość probiotyków
Rośnie zainteresowanie nowo zidentyfikowanymi ludzkimi komensalami (przyp. red. organizm pozostający w symbiozie z innym organizmem):
- Akkermansia muciniphila
- Faecalibacterium prausnitzii
- Roseburia spp.
- Eubacterium hallii
Mają bardzo duży potencjał, niestety jest problem z utrzymaniem ich aktywności, ponieważ to beztlenowce. Po zetknięciu z tlenem od razu inaktywują się.
Psychobiotyki
Preparaty nowej generacji wykazujące korzyści zdrowotne u pacjentów leczonych z powodu zaburzeń emocjonalnych i psychicznych.
Takim probiotykiem są:
Lactobacillus casei Shirota – poprawia nastrój, obniża intensywność zaburzeń agresywnych, obniża stężenie kortyzolu w ślinie i L-tryptofanu w surowicy krwi, powoduje wzrost stężenia serotoniny, redukuje objawy stresu.
Lactobacillus helveticus CM4 – lepsza jakość snu, obniża liczbę wybudzeń nocnych u osób starszych
Lactobacillus longum 1714 – zwiększa funkcje poznawcze, obniża stężenia kortyzolu w ślinie, redukcja stresu
Pytania
Jak powinno się przyjmować probiotyk medyczny?
Jeżeli jest w kapsułce, należy zwyczajnie połknąć i popić dużą ilością wody.
Jeżeli to jest proszek, należy uwodnić godzinę lub dwie.
Ogólne zalecania w przypadku probiotyków:
– nie po stosowaniu antybiotyku, a razem z nim
– 2 godziny przed lub po antybiotyku
– nie razem z posiłkiem
– popić dużą ilością wody
Czy warto jadać żywność probiotyczną codziennie? Czy to jest bezpieczne?
Nie ma górnej granicy limitu przyjmowanych komórek. Przyjmowanie żywności probiotycznej jest bezpieczne dla osób zdrowych.
Jeżeli ktoś ma defekty odpornościowe, np. AIDS, choroba nowotworowa powinien uważać na taką żywność, skonsultować się z lekarzem.
Skoro kapusta kiszona nie jest żywnością probiotyczną, to dlaczego jest zalecana? (przyp. red. Pani inż, wcześniej wspomniała, że żeby nazwać produkt probiotycznym należy zrobić pewne badania i udokumentować)
Warto jeść żywność fermentowaną, ponieważ są tam bakterie, korzystnie wpływają na układ pokarmowy.
Na żywności fermentowanej jest mnóstwo różnych szczepów, występują w kwaśnym pH, dzięki czemu mają szansę przetrwać też w żołądku i przedostać się dalej do jelit, co odróżnia jogurty, gdzie są np. 2 szczepy.
Czy bakterie probiotyczne działają?
Badania potwierdzają, że podczas przyjmowania żywności probiotycznej mniej więcej po dwóch tygodniach bakterie zasiedlają się w układzie pokarmowym, a widzimy to za pomocą oceny kału, gdzie po tym czasie nie ma w nim już tych bakterii.
Co Państwo sądzą o terapii celowanej? (dla konkretnego pacjenta)
To terapia przyszłości, gdzie każdy pozna swój mikrobiom i wtedy będzie można odpowiednio go odżywiać i modulować.
Jakie napoje probiotyczne Panie by polecały?
Z tego co wiemy, na rynku dopiero są w sferze badań.
Czy jadąc do Egiptu i biorąc przez jakiś czas probiotyki, to uchronimy się przed biegunką podróżnych?
Przygotowujemy nasz przewód pokarmowy na przyjęcie ewentualnych patogenów, które mogłyby wywołać biegunkę. Natomiast to nie sprawi, że biegunka nie wystąpi, ale może ograniczyć czas występowania objawów.
Czy przyjmowanie jednego szczepu bakterii spowoduje przerost nad innymi?
Nie. Szczepy wykazują dość słabą zdolność do adhezji. Po dwóch tygodniach od zaprzestania brania tego preparatu zmniejszy się ilość danych bakterii.
Czy w Polsce istnieje spis probiotyków dostępnych na rynku i czy są przetestowane pod względem bezpieczeństwa?
Nie istnieje taka lista.
Na stronie internetowej Europejskiego Towarzystwo Gastroeneterologów (ESPGHAN), gdzie znajdują się rekomendacje gastroenterologów, gdzie znajdują wszystkie szczepy uważane za probiotyczne.
Są to 2 bardzo zalecane:
LLP
Saccharomyces boulardii
Wiele czynników wpływa na to, czy dany probiotyk zadziała. Każda człowiek ma indywidualny mikrobiom.
